Woensdag 6 november 2019
De toepassing van vrijheidsbeperkende maatregelen in het kader van agressie en escalatie is een erg beladen onderwerp binnen de geestelijke gezondheidszorg. Zo heeft het mogelijke negatieve gevolgen voor zorgvragers, zoals kwetsuren, traumatisering en gevoelens van woede of angst. Daarnaast kan het uitvoeren van fixatie of afzondering ook voor hulpverleners kwetsuren of een schuldgevoel met zich meebrengen, en kan het de therapeutische relatie met de zorgvrager onder druk zetten. Hoewel het hieruit duidelijk is dat preventie de bovenhand heeft, is het in de praktijk soms helaas nog onvermijdelijk om vrijheidsbeperking toe te passen. Indien het toch dient uitgevoerd te worden, moet dit zo kort mogelijk gebeuren en volgens duidelijke richtlijnen. Om die reden heeft de Vlaamse overheid aan het onderzoekscentrum LUCAS KU Leuven – Centrum voor Zorgonderzoek en Consultancy, als Steunpunt Welzijn, Volksgezondheid en Gezin, gevraagd om een multidisciplinaire richtlijn te ontwikkelen voor de preventie en toepassing van fixatie en afzondering. De focus lag hierbij zowel op kinderen en jongeren, volwassenen als ouderen binnen de residentiële geestelijke gezondheidszorg.
In maart 2019 werd een eerste versie van deze multidisciplinaire richtlijn gelanceerd, waarbij het accent in de eerste plaats op preventie van fixatie en afzondering werd gelegd. De richtlijn geeft een set van goede praktijken die gebaseerd zijn op wetenschappelijk onderzoek, zowel vanuit klinisch als juridisch standpunt. Het omvat concrete aanbevelingen voor directie en beleidsmedewerkers, evenals het behandelteam, hulpverleners in de directe zorg en de wetgeving, om vrijheidsbeperking in geestelijke gezondheidszorgvoorzieningen zoveel als mogelijk te vermijden. De richtlijn is ontwikkeld met zicht op de toekomst. Hoewel dit inhoudt dat niet alle aanbevelingen vandaag reeds toepasbaar zijn, dienen ze wel nagestreefd te worden om op die manier tot een kwaliteitsverbetering te komen. De eerste versie van de multidisciplinaire richtlijn kan u hier downloaden.
De huidige multidisciplinaire richtlijn geeft echter nog geen handvaten omtrent wat te doen indien men toch dient over te gaan tot afzondering of fixatie. Nochtans is het ook noodzakelijk dat er aanbevelingen komen rond de technieken die men in dat geval bij voorkeur hanteert, of en hoe er een leeftijdsgrens kan aanbevolen worden, hoe lang een fixatie of afzondering kan duren, hoe hulpverleners ermee moeten omgaan indien dit bij een individuele casus toch niet gerespecteerd kan worden, etc. Daarom heeft de Vlaamse overheid eind 2018 een vervolgstudie gevraagd om ook deze procedurele aspecten te ontwikkelen. Daarnaast hebben zij aangegeven dat naast de residentiële geestelijke gezondheidszorg ook de integrale jeugdhulp dient meegenomen te worden. Aangezien de toepassing van vrijheidsbeperkende maatregelen een sterk verpleegkundige focus heeft, heeft het onderzoekscentrum LUCAS KU Leuven – Centrum voor Zorgonderzoek en Consultancy, als Steunpunt Welzijn, Volksgezondheid en Gezin, de medewerking gevraagd van het Academisch Centrum voor Verpleeg- en Vroedkunde (AccentVV). Prof. dr. Theo van Achterberg en dr. Jasper Vanhoof werken beiden als onderzoeker aan de studie mee.
Binnen de studie worden stellingen die afkomstig zijn uit wetenschappelijke literatuur en internationale richtlijnen voorgelegd aan een breed panel van Vlaamse professionele hulpverleners en ervaringsdeskundigen uit voornoemde organisaties. In een zogenaamde Delphi studie wordt er tijdens verschillende rondes getracht om tot een consensus te komen over de stellingen, wat vervolgens in aanbevelingen kan omgezet worden. De verwachte einddatum voor deze vervolgstudie is maart 2020.
